Khi bé yêu chuẩn bị bước vào giai đoạn ăn dặm, ba mẹ hẳn vừa háo hức, vừa lo lắng. Lo lắng bởi không biết bắt đầu ăn dặm cho bé như thế nào, chọn phương pháp ăn dặm nào phù hợp và cho con ăn dặm sao cho đúng. Con Cưng sẽ giúp ba mẹ giải đáp tất tần tật trong bài viết sau nhé!

Ăn dặm là giai đoạn trong đó bé bắt đầu được bổ sung các loại thực phẩm khác ngoài sữa mẹ hoặc sữa công thức

Ăn dặm là gì?

Ăn dặm là giai đoạn trong đó bé bắt đầu được bổ sung các loại thực phẩm khác ngoài sữa mẹ hoặc sữa công thức. Mục đích của ăn dặm là giúp bé làm quen với các loại thức ăn thô hơn và bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển toàn diện. Ăn dặm không thay thế sữa mẹ mà chỉ bổ sung thêm để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng tăng của bé.

Giai đoạn này có ý nghĩa quan trọng, bởi:

. Bổ sung dinh dưỡng thiết yếu: Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng lý tưởng cho bé trong 6 tháng đầu đời. Song, theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng, sau 6 tháng, sữa mẹ không còn đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng ngày càng tăng của bé, đặc biệt là các vi chất dinh dưỡng như sắt, kẽm, vitamin D... Ăn dặm giúp bổ sung các dưỡng chất này, đảm bảo bé phát triển khỏe mạnh và toàn diện.

. Phát triển vị giác: Thế giới có vô vàn hương vị thú vị đang chờ bé khám phá! Ăn dặm giúp bé làm quen với nhiều loại thực phẩm, từ đó phát triển vị giác một cách đa dạng.

. Phát triển kỹ năng vận động: Bé sẽ học cách nhai, nuốt, cầm nắm thức ăn – những kỹ năng quan trọng cho sự phát triển vận động tinh.

. Xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh: Giai đoạn ăn dặm là nền tảng để hình thành những thói quen ăn uống tốt cho sức khỏe của bé trong tương lai.

Thời điểm nào nên bắt đầu cho bé ăn dặm

Giai đoạn ăn dặm là một thời kỳ quan trọng trong sự phát triển của bé. Khi bé được 6 tháng tuổi, nhu cầu năng lượng tăng lên đáng kể. Lúc này, sữa mẹ chỉ cung cấp khoảng 450 kcal/ngày, trong khi bé cần gần 700 kcal/ngày để duy trì sự phát triển. Vì vậy, việc ăn dặm đúng cách trở nên cần thiết để bù đắp sự thiếu hụt năng lượng này. Khi bé lớn hơn, khẩu phần ăn dặm cần tăng cả về số lượng và độ đặc để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng cao. Nếu không đảm bảo đủ bữa ăn dặm, bé có thể bị còi cọc và phát triển chậm.

Khi bé được 6 tháng tuổi, ba mẹ nên cho bé bắt đầu ăn dặm

Ngoài ra, giai đoạn này bé cũng cần bổ sung sắt vì lượng sắt dự trữ từ khi sinh ra đã cạn kiệt. Sữa mẹ không thể cung cấp đủ sắt, do đó ăn dặm là nguồn cung cấp sắt quan trọng để tránh tình trạng thiếu máu. Khoảng thời gian từ 6 đến 12 tháng là giai đoạn thiếu hụt sắt lớn nhất và cũng là thời điểm nguy cơ thiếu máu cao nhất.

Trước 4 tháng tuổi, hệ tiêu hóa của bé chưa đủ phát triển để tiêu hóa thức ăn đặc. Nếu cho bé ăn dặm quá sớm, bé có thể chán sữa mẹ, dẫn đến giảm sức đề kháng và tăng nguy cơ suy dinh dưỡng. Hơn nữa, hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện cũng làm tăng nguy cơ dị ứng thực phẩm và rối loạn tiêu hóa.

Ngược lại, nếu trì hoãn việc ăn dặm quá lâu sau 6 tháng tuổi, bé có thể bị chậm tăng trưởng và đứng cân do sữa mẹ không đủ cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển.

Ăn dặm đúng cách – Những nguyên tắc cần lưu ý

Theo kinh nghiệm được đúc kết từ việc chăm sóc sức khỏe bé em của Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (American Academy of Pediatrics), ăn dặm đúng cách cần đảm bảo những nguyên tắc sau:

. Tập ăn dặm với thức ăn gần giống sữa mẹ: Cho bé tập ăn dặm những thức ăn gần giống với sữa mẹ hoặc gần giống với sữa công thức để bé quen dần với những thức ăn mới lạ. Nên tuân thủ nguyên tắc “ngọt - mặn” khi bắt đầu giai đoạn cho bé ăn dặm, thường thì bột ngọt sẽ là lựa chọn đầu tiên vì mùi vị tương tự với sữa mẹ. Bé sẽ được cho ăn dặm bằng bột ngọt trước rồi dần thay thế bằng bột mặn với nhiều thành phần dinh dưỡng hơn.

. Nguyên tắc “ít - nhiều”: Để luyện tập cho hệ tiêu hóa của bé thích ứng dần với lượng và thành phần thức ăn ngày càng phong phú, ba mẹ nên cho bé ăn với lượng ít rồi tăng dần. Ví dụ, bắt đầu với 1-2 muỗng bột mỗi lần, sau đó tăng lên 1/3 chén, rồi nửa chén... Điều này sẽ đảm bảo sự tiêu hóa và cung cấp đầy đủ năng lượng - dưỡng chất cần thiết cho nhu cầu tăng trưởng và phát triển của bé.

. Nguyên tắc “loãng - đặc”: Cần ghi nhớ để quá trình ăn dặm của bé luôn được suôn sẻ. Nguyên tắc này giúp bé không bị phản ứng khi tiếp xúc với thức ăn lạ và hệ tiêu hóa của bé có thể tiêu hóa được những thức ăn phức tạp hơn. Bé sẽ bắt đầu với thức ăn dạng loãng và tăng dần độ đặc khi đã quen.

Cho bé tập ăn dặm những thức ăn gần giống với sữa mẹ hoặc gần giống với sữa công thức để bé quen dần với những thức ăn mới lạ

. Nguyên tắc “tô màu chén bột”: Bột ăn dặm của bé cần đảm bảo đủ 4 nhóm thức ăn quan trọng giúp bé phát triển tốt, bao gồm:

• Nhóm bột đường: gạo, bột mì, bánh mì, bún, phở, ngô, khoai...
• Nhóm đạm: thịt, cá, trứng, sữa, tôm, đậu nành, các sản phẩm từ đậu nành và các loại đậu/đỗ khác...
• Nhóm chất béo: dầu, mỡ, bơ, pho mát và các loại hạt có dầu.
• Nhóm vitamin và khoáng chất: rau củ và các loại trái cây tươi.

. Không ép bé ăn: Khi bé không muốn ăn nữa hoặc tỏ ra phản đối việc ăn dặm, ba mẹ nên cho bé tạm ngưng việc ăn dặm một thời gian 5-7 ngày rồi sau đó tiếp tục tập luyện. Điều này giúp bé không bị căng thẳng trong việc ăn dặm.

Khi bắt đầu ăn dặm, nếu bé háo hức há miệng và vui vẻ tiếp nhận đồ ăn, ba mẹ có thể yên tâm là bé đã sẵn sàng. Trái lại, nếu bé nhăn nhó, ngoảnh mặt đi hoặc phì thức ăn ra, bé chưa sẵn sàng và ba mẹ không nên ép con. Nếu lần đầu chưa thành công, ba mẹ hãy kiên trì thử lại. Nói chung, thường phải sau 6-10 lần bé mới chấp nhận thức ăn mới và khả năng này tăng lên đáng kể sau 12-15 lần thử.

Lựa chọn thực phẩm cho bé ăn dặm như thế nào?

Để phát triển tốt, bé bắt đầu ăn dặm vẫn cần được bú sữa mẹ hàng ngày ít nhất 3-4 lần và ăn từ 2 bữa bột cháo/ngày, tăng dần lên 3-4 bữa khi 1 tuổi. Ngay từ khi tròn 6 tháng tuổi, bé cần ăn dặm đúng cách với 4 nhóm thực phẩm chính:

. Nhóm chất bột đường: Cung cấp năng lượng hàng ngày. Mẹ có thể nghiền cháo, khoai hoặc nấu bột yến mạch. Nên sử dụng gạo tẻ gạo tám mới, tránh trộn gạo nếp, ý dĩ, hạt sen, đậu xanh vì chúng có thể gây đặc khó ăn và chậm tiêu. Trên 1 tuổi, nên đa dạng thực đơn với súp khoai tây thịt bò xay, bún, phở để tránh làm bé biếng ăn do ăn cháo quá lâu.

. Nhóm chất đạm: Thịt nạc (lợn, gà), lòng đỏ trứng gà là những thực phẩm giàu đạm dễ tiêu, khuyến nghị dùng cho bé khi mới bắt đầu tập ăn dặm. Sau đó, cho bé ăn thịt bò, cá, tôm, cua từ tháng thứ 7. Trên 1 tuổi, nên cho bé ăn cả quả trứng gà (cả lòng đỏ và lòng trắng). Chất đạm đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bé, cung cấp các axit amin cần thiết thúc đẩy sự tăng trưởng và phục hồi của tế bào. Tuy nhiên, mẹ cần chú ý không nên cho bé ăn quá nhiều đạm, vì sẽ gây hại đến hệ tiêu hóa còn non nớt của bé. Nên kết hợp hài hòa giữa đạm động vật (gồm thịt, cá...) và đạm thực vật (các loại đậu đỗ...) để giúp bé phát triển khỏe mạnh.

Ngay từ khi tròn 6 tháng tuổi, bé cần ăn dặm đúng cách với 4 nhóm thực phẩm chính

. Nhóm rau củ và trái cây: Cung cấp vitamin và một số khoáng chất, chất xơ sẽ hỗ trợ cho hệ tiêu hóa của bé. Ba mẹ cũng có thể tập cho bé ăn hoa quả tươi như nạo chuối tiêu, uống nước cam, xoài xay, đu đủ xay... Những thực phẩm này sẽ giúp bổ sung rất nhiều vitamin, các chất chống oxy hóa và khoáng chất giúp cho hệ miễn dịch của bé phát triển, phòng chống các bệnh về đường ruột. Tuy nhiên, mẹ cần chú ý chế biến rau củ quả cho đúng cách như rửa rau dưới vòi nước, không dự trữ rau củ quá lâu... để không làm mất chất dinh dưỡng và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.

. Nhóm chất béo: Chất béo ngoài việc cung cấp năng lượng, còn là thành phần của màng tế bào và mô não. Nhóm chất béo đóng vai trò quan trọng là dung môi giúp các vitamin A, D, E, K... hòa tan và hấp thu vào cơ thể. Bé cần ăn cả dầu thực vật và mỡ động vật (mỡ gà, mỡ lợn...) với tỷ lệ tốt nhất là 1:1, nên xen kẽ các bữa dầu và mỡ. Các loại dầu thực vật nên ăn đa dạng như đậu nành, mè, dầu cá hồi... Riêng dầu gấc không nên ăn hàng ngày mà chỉ nên 1-2 lần/tuần để tránh vàng da do thừa tiền vitamin A.

Để giúp các bữa ăn dặm cho bé trở nên hấp dẫn hơn, mẹ có thể thêm vào một số gia vị ăn dặm như: dầu ăn dặm như dầu mè, dầu gấc, dầu óc chó, dầu cá hồi…; bột nêm, nước mắm, nước tương, rong biển, chà bông cá hồi… Ba mẹ có thể tìm thêm nhiều gia vị chế biến món ăn dặm cho bé tại đây.

Ngoài các bữa ăn dặm do mẹ tự tay chuẩn bị cho bé, mẹ cũng có thể đa dạng thực đơn ăn dặm cho bé qua các thực phẩm như: bột ăn dặm, bánh ăn dặm, snack ăn dặm, cháo ăn dặm, mì ăn dặm, cháo sữa… Ba mẹ hoàn toàn có thể tìm được các thực phẩm ăn dặm này tại chuỗi siêu thị mẹ bầu và em bé Con Cưng trên toàn quốc hoặc tại app Con Cưng và website concung.com, khám phá ngay các sản phẩm ăn dặm đa dạng tại đây.

Các phương pháp ăn dặm phổ biến

Hiện nay, có nhiều phương pháp ăn dặm được các bậc phụ huynh áp dụng cho con mình. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:

Ăn dặm truyền thống

. Đặc điểm: Đây là phương pháp ăn dặm lâu đời và phổ biến nhất. Bé được cho ăn bột hoặc cháo nghiền nhuyễn, sau đó dần chuyển sang thức ăn đặc hơn.

. Ưu điểm: Dễ dàng thực hiện, có thể kiểm soát lượng thức ăn và dinh dưỡng cho bé.

. Nhược điểm: Bé có thể bị phụ thuộc vào việc được đút ăn, chậm phát triển kỹ năng tự ăn.

Ăn dặm kiểu Nhật

. Đặc điểm: Tập trung vào việc cung cấp thực phẩm đa dạng và cân đối dinh dưỡng ngay từ đầu. Bé được ăn các loại rau, củ, quả, thịt, cá từ sớm nhưng vẫn nghiền nhuyễn.

. Ưu điểm: Khuyến khích bé ăn đa dạng thực phẩm, tốt cho hệ tiêu hóa và phát triển toàn diện.

. Nhược điểm: Cần nhiều thời gian chuẩn bị và có thể tốn kém hơn.

Ăn dặm tự chỉ huy (BLW - Baby Led Weaning):

. Đặc điểm: Bé tự quyết định việc ăn uống bằng cách tự cầm nắm và đưa thức ăn vào miệng. Thức ăn được cắt thành miếng lớn để bé dễ cầm.

. Ưu điểm: Phát triển kỹ năng tự ăn và khám phá thực phẩm sớm, giảm nguy cơ biếng ăn.

. Nhược điểm: Cần sự kiên nhẫn và giám sát chặt chẽ để tránh nguy cơ nghẹn hoặc hóc thức ăn.

Ăn dặm tự chỉ huy BLW cho phép bé tự quyết định việc ăn uống bằng cách tự cầm nắm và đưa thức ăn vào miệng

Hướng dẫn bé ăn dặm theo từng độ tuổi

Trước khi bắt đầu cho bé ăn dặm, ba mẹ nên thảo luận với chuyên gia dinh dưỡng để có kế hoạch phù hợp nhất cho con mình.

Bé ăn dặm từ 6 đến 8 tháng tuổi

. Dấu hiệu sẵn sàng: Bé có thể ngồi vững, ngẩng cao đầu.

. Loại thức ăn: Sữa mẹ/sữa công thức vẫn là chủ yếu. Bổ sung thêm trái cây xay nhuyễn (chuối, lê, táo, bơ, đào...), rau củ xay nhuyễn (cà rốt, bí, khoai lang...), thịt xay (gà, lợn, bò), đậu phụ xay, sữa chua không đường (tuyệt đối không dùng sữa bò cho đến khi bé 1 tuổi), các loại đậu xay nhuyễn (đậu đen, đậu gà, đậu lăng...), ngũ cốc tăng cường sắt (yến mạch, lúa mạch...).

. Lượng thức ăn: Ban đầu 1 thìa cà phê trái cây, tăng dần lên 2-3 thìa trong 4 lần ăn. Tương tự với rau củ. 3-9 thìa ngũ cốc trong 2-3 lần ăn.

. Mẹo: Giới thiệu từng loại thức ăn mới, chờ 2-3 ngày trước khi giới thiệu loại khác, đặc biệt nếu gia đình có tiền sử dị ứng. Ghi nhật ký ăn dặm để theo dõi phản ứng của bé.

Bé ăn dặm từ 8 đến 10 tháng tuổi

. Dấu hiệu sẵn sàng: Tương tự giai đoạn 6-8 tháng, thêm vào đó bé có thể cầm, bốc thức ăn bằng ngón cái và ngón trỏ, chuyển thức ăn từ tay này sang tay kia, cho mọi thứ vào miệng, cử động hàm khi nhai.

. Loại thức ăn: Sữa mẹ/sữa công thức vẫn duy trì. Thêm phô mai mềm tiệt trùng, phô mai tươi, sữa chua không đường, rau củ nghiền (cà rốt, bí, khoai tây, khoai lang...), trái cây nghiền (chuối, đào, lê, bơ...). Cho bé tập tự cầm nắm thức ăn như miếng trứng nhỏ, khoai tây chín kỹ, bánh quy cho bé mọc răng. Bổ sung thêm thịt miếng nhỏ, thịt gia cầm, cá bỏ xương, đậu phụ, đậu lăng.

. Lượng thức ăn: 1/4 - 1/3 cốc sữa, 1/4 - 1/2 cốc ngũ cốc tăng cường sắt, 3/4 - 1 cốc trái cây, 3/4 - 1 chén rau, 3-4 muỗng canh thức ăn giàu protein.

. Mẹo: Tương tự như giai đoạn 6-8 tháng, giới thiệu từng loại thức ăn và theo dõi phản ứng của bé.

Bé ăn dặm từ 10 đến 12 tháng tuổi

. Đặc điểm: Bé nuốt thức ăn dễ dàng hơn, răng mọc nhiều hơn, không còn dùng lưỡi đẩy thức ăn ra.

. Loại thức ăn: Sữa mẹ/sữa công thức vẫn được khuyến nghị. Thêm phô mai tiệt trùng, sữa chua, phô mai tươi, trái cây, rau củ nghiền hoặc rau củ chín mềm cỡ miếng vừa ăn. Có thể cho ăn các món kết hợp như mì ống và phô mai, thịt hầm.

. Lượng thức ăn: 1/3 cốc sữa, 1/4 - 1/2 cốc ngũ cốc tăng cường sắt, 3/4 - 1 cốc trái cây, 3/4 - 1 chén rau, 1/8 - 1/4 cốc thực phẩm kết hợp, 3-4 muỗng canh thức ăn giàu protein.

Dù ở độ tuổi ăn dặm nào, ba mẹ cũng nên cho bé làm quen dần với từng loại thức ăn một. Ba mẹ nên ghi chép chúng vào một cuốn sổ theo dõi ăn dặm của bé. Nếu bé có bất kỳ triệu chứng bất thường nào, cuốn sổ sẽ giúp cho việc xác định nguyên nhân trở nên dễ dàng hơn.

Trên đây là tất tần tật thông tin về cho bé ăn dặm mà Con Cưng tổng hợp được. Hy vọng bài viết đã mang đến các thông tin hữu ích cho ba mẹ để chuẩn bị bước vào giai đoạn mới cùng con - giai đoạn ăn dặm. Để đọc thêm nhiều bài viết khác, ba mẹ đừng quên truy cập mục PINK trên app Con Cưng hoặc website concung.com nhé. Hẹn gặp lại ba mẹ ở bài viết tiếp theo!